Herfstexcursie Schiermonnikoog 14 t/m 18 oktober 2017
Oktober is altijd de maand van de herfstexcursie naar een van de Waddeneilanden. Dit jaar was Schiermonnikoog weer aan de beurt. Het kleinste van deze eilanden en dit jaar gingen we er ook met de kleinste groep sinds jaren naar toe. Van de groep die 4 jaar geleden was mee geweest waren er nog slechts 4 over. Er waren dit jaar maar liefst 7 personen bij die zich voor het eerst voor de herfstexcursie hadden aangemeld. Het onderkomen op Schiermonnikoog is niet al te luxe. Groepsaccommodatie “De Oorsprong” is er een met stapelbedden en dan ook nog vrij dicht op elkaar. Maar we hadden allemaal twee bedden ter beschikking verspreid over 3 zalen. De overige ruimtes zoals keuken, eetzaal en recreatiezaal waren voldoende groot. De catering werd verzorgd door “De Berkenplas” en die was meer dan voortreffelijk en ook stipt op tijd. Elke morgen om exact 8 uur waren ze er met een uitgebreid ontbijt en eten en drinken om zelf een lunchpakketje te maken voor onderweg. Elke avond om 7 uur waren ze er weer met het diner en dat was ook meer dan voldoende en erg lekker. Voor bier, wijn en een nootje hadden we een bestelling bij de lokale Spar gedaan en dat werkte ook perfect. We kwamen niets te kort. In de vlaggenmast bij De Oorsprong, waar een gerafelde oude Waddenvlag hing, hebben Ton van den Tillart en Peter van de Braak onze eigen Vogelwacht Uden vlag gehesen. Deze heeft er tot woensdag fier in de wind gewapperd en was na afloop nog heel. Goede kwaliteit dus. Vanaf 1989 is Schiermonnikoog een Nationaal Park. Het hele Waddengebied is in 2009 door UNESCO erkend als werelderfgoed. Nog een paar feiten over dit eiland zijn: aantal inwoners 950, oppervlakte 5.400 hectare, lengte 18 km, breedte 3,5 km, donkerste plek van Nederland, meer dan 500 soorten planten en meer dan 300 soorten vogels. Hoeveel van die ruim 300 vogels die er op dit eiland kunnen voorkomen zou de groep van 20 vogelwachtleden spotten? Een zekerheid vooraf hadden we al, het zou fantastisch weer worden. Het bestuur van onze vereniging wilde wel eens weten waar het succes van de herfstexcursie elk jaar toch weer vandaan komt en had daarom het bestuurslid Peter van de Braak meegestuurd om dat eens uit te zoeken. Peter had de excursie van zijn leven. Het percentage elektrische fietsen was dit jaar weer hoger. Vorig jaar 60%, dit jaar meer dan 90%. Slechts twee dappere adulte excursiegangers en een onwetende juveniel hadden een gewone fiets met versnelling besteld. Volgend jaar zal het percentage e-bikes waarschijnlijk dicht bij de 100% liggen. Een kleine, enigszins onervaren herfstexcursiegroep, krijgt die wel een fatsoenlijke vogellijst bij elkaar gespot? Het antwoord is ja, zelfs een heel acceptabel aantal voor een klein eiland als Schiermonnikoog. Namelijk totaal 116 soorten. De lastige soorten, zoals Strandleeuwerik, IJsgors en Roodkeelduiker werden door de oude rotten opgespoord, maar een van de nieuwelingen Ton ter Heerd kwam toch de eerste dag in zijn eentje thuis met een foto van een Rosse Franjepoot en die heeft daarna niemand meer gezien. Drie dagen later deed hij het nog eens dunnetjes over met een Waterpieper, maar daar kwamen we pas thuis achter dat het er een was. Ton dacht in eerste instantie een Graspieper te hebben gefotografeerd. Heel gemoedelijk, in wisselend samengestelde groepjes hebben we het eiland 5 dagen afgestruind en naast vogels ook veel van de overige natuur gezien onder het motto: Vogelwacht Uden, meer dan alleen vogels kijken. Net zoals in de Maashorst liepen er hier bijvoorbeeld ook enkele kuddes grote grazers rond onder het beheer van Free Nature. De Exmoor pony en het Sayaguesa rund (lijkt op de Tauros). En niet te vergeten plotseling kwamen we nog een echte monnik tegen. Er is een groep van circa 8 Cisterciënzer kloosterlingen die zich hier wil vestigen en bezig zijn met de bouwvergunning voor een klooster.
Zaterdag 14 oktober 2017
Nadat ik helaas niet meekon naar Helgoland kon ik gelukkig nog wel mee naar Schiermonnikoog. Fijn dat dit op het allerlaatste nog zo geregeld kon worden. Al vroeg werd ik in Uden opgehaald en de reis naar Lauwersoog verliep voorspoedig! Bij de veerhaven was de groep al op tijd aanwezig (wij waren de laatste, maar ruim op tijd). Al vrij snel konden we de boot op, alwaar het vogelen kon beginnen. Boven op het dek werden de meeuwen op naam gebracht en zagen we al enkele graspiepers overvliegen. Bij nadering van Schiermonnikoog zagen we Eidereenden overvliegen…echt Waddengevoel. Een Slechtvalk kwam op erg korte afstand langs gevlogen, prachtig. Ook een Zilverplevier, wat later bleek de enige, zagen we net voor Schiermonnikoog. Nadat de auto’s van de boot waren mochten ook wij Schiermonnikoog op. De fietsen werden snel uitgegeven, de meeste met accu! In de veerhaven werd er direct gevogeld; Tureluur, Wulp, Pijlstaart, Kanoet en twee Zwarte Ruiters. Ook twee mooie Lepelaars vlogen over. Nadat iedereen zijn fiets had zijn de meesten via het wad naar de Westerplas gefietst. Op het wad zaten al vele vogels, opvallend veel Drieteenstrandlopers en de Oeverpiepers vlogen voor ons uit. Op de Westerplas natuurlijk diverse eenden en ganzen. Alle eenden werden op naam gebracht, wat voor sommige eenden in eclipskleed nog lastig was. Slobeend, Pijlstaart, Wintertaling, Wilde Eend en Smient zaten er volop. Op waarneming.nl hadden we gezien dat er een Bruine Boszanger en een Roze Spreeuw bij een strandovergang was gezien. We besloten om hier naar toe te fietsen, het groepje werd bij elke stop kleiner. De Bruine Boszanger kregen we niet gevonden, wel Kepen, Barmsijzen en Staartmeesjes. Via het fietspad gingen we naar de strandovergang. Hier stond veel duindoorn met enorm veel bessen. Diverse groepen spreeuwen vlogen er rond. Toen we het duin opliepen viel er een bleke spreeuw op; een juveniele Roze Spreeuw. Prachtig liet deze zich in de vlucht maar ook in de struiken zien. Vrijwel direct hebben we de rest van de groep geAppt, zodat ook zij hem nog konden bekijken. Op zee vlogen, wel ver weg, Zwarte Zee-eenden over en enkele Roodkeelduikers. Ondertussen kregen we ook honger, maar gelukkig had de visboer daar wel een oplossing voor! Via de Westerplas zijn we richting kampeerboerderij gefietst, onderweg konden we nog wat soorten aankruisen; Roodborsttapuit, Kneu, Koperwiek, Zanglijster en de eerste Kramsvogels. Bij aankomst liet Ton een prachtige foto van een Roze Franjepoot zien die we helaas gemist hadden. Martien vroeg me nog of ik door het bestuur gestuurd was om eens te kijken of deze excursie wel goed georganiseerd was. Nou Martien, mijn complimenten echt alles was goed geregeld; van het vervoer, ontbijt, avondeten, accommodatie en zelfs aan drank was gedacht!!
Zondag 15 oktober 2017
We zijn net klaar met het ontbijt als er al een appbericht komt: Bladkoning en Vuurgoudhaan in de bosjes bij onze groepsaccommodatie. Met z’n allen naar buiten en we kunnen de Vuurgoudhaan volgen in zijn rusteloze en buitelende tocht door de bomen. ’s Middags heeft Martien een bezoek voor de liefhebbers aan het ringstation geregeld, dus ’s morgens trekken we zelf rond op het kleine eiland. Deze morgen en trouwens alle dagen zien we heel veel Rotganzen. Ze vliegen in strakke formaties met hun kenmerkende zwarte lijf en witte kont en laten hun karakteristieke rot-rotgeluid horen. Op weg naar de haven kijken we boven op de dijk naar een grote groep Brandganzen. De hoop van de kenners is om daartussen de Roodhalsgans te zien en ja hoor, ze spotten twee stuks. Twee spelden in een brandganzenhooiberg. Verder door naar de haven, waar het wiemelt van de steltlopers en eenden, zoals Drieteenstrandloper, Bonte Strandloper, Steenloper, Tureluur, Grutto. De Pijlstaart met de bijzonder tekening in de nek is voor ons een nieuwe vogel, die we deze dag spaarzaam zien en de dagen daarna steeds talrijker. Het bezoek aan het ringstation is een leuke en leerzame ervaring. We gaan er met een man of 12 naar toe. Het wordt volledig gerund door vrijwilligers, die 2-3 jaar getraind worden. Ze zijn daar tijdens de vogeltrek in toerbeurten van 2-3 weken met meerdere mensen permanent aanwezig en van vroeg tot laat in touw. Het station omvat diverse biotopen om zoveel mogelijk soorten te kunnen vangen en ringen. Er zijn honderden meters net, die heel regelmatig nagelopen worden. De netten werken heel ingenieus. De vogels vliegen erin en het net wordt dan daar een soort zak, waar de vogel in komt te liggen. Ze worden dan in ademende stoffen zakjes gedaan en die worden bij het station aan de vangpaal gehangen. Dat lijkt cru, maar valt best mee als je het ziet. Daar volgt direct het determineren (soort, geslacht, leeftijd, conditie, gewicht, spierontwikkeling) en administreren. De eerste ringvangst die we te zien krijgen is de Kleine Barmsijs, een mannetje van 12,2 gram. Die heeft nog een deel van het jeugdkleed, dus is van dit jaar. Daarna worden nog een Pimpelmees, Tjiftjaf en Merel geringd. De kinderen van andere bezoekers mogen de vogels weer loslaten. De excursieleider vertelt onder het ringen aan een stuk door. In de periode 1991-2016 heeft het station 157.356 vogels geringd. Het ging daarbij om 138 soorten. Waterrallen worden vrij vaak gevangen en geringd, maar er komt bijna geen melding van terug. Deze soort leidt een verborgen bestaan en laat zich zelden zien (wel horen), maar verbergt dus ook zijn trekgedrag. Hij vertelt van één terugmelding: de dag na het ringen in oktober op Schier wordt de Waterral 300 km verder doodgereden gevonden in Noorwegen. Raadselachtig, want de trek is toch zuidwaarts. Hij vertelt ook over het veranderende trekgedrag van de Zwartkop. Een deel van de populatie weet steeds meer Zuid-Engeland te vinden als overwinteringsgebied. Waar ligt dat aan? Bekend is dat de Engelse voertafels in de winter goed zijn gevuld. Is dat de reden of komt die nieuwe trekroute door een genetische mutatie bij dit deel van de Zwartkoppenpopulatie? Een groot deel Zwartkoppen blijft toch naar Spanje trekken, dat verder weg ligt, waar gejaagd wordt en waar de weersinvloeden groter zijn. Een aantal van ons heeft zelf de Roze Spreeuw gezien, maar dit station heeft er nog nooit een geringd. Putters worden heel weinig in de netten gevangen en bijna niet geringd, maar ze weten niet precies waarom niet. We vertrekken na twee boeiende uren met twee boodschappen. Door te ringen en door de informatie van alle Europese ringstations te combineren, komen we steeds meer te weten van trek en gedrag van vogels en van oorzaak en gevolg van wat wij als mensen doen. De tweede boodschap is: je kunt het ringstation als ringsponsor steunen, dat kost een tientje per jaar. Informatie: zie de website van het ringstation. Hoe was de avond: lekker eten (prima catering), bijpraten, glaasje wijn en daarna naar het stapelbedje.
Maandag 16 oktober
We kunnen terugkijken op een mooie week. Het weer was bijzonder; waarschijnlijk de laatste nazomerperiode die veel zon bracht en een temperatuur van 20 graden. ‘s Morgens verscheen Jan Nabuurs om 8.15 uur aan het ontbijt en werd direct een goede middag toegewenst. Daarmee werd de toon voor de week gezet: iedereen mag er op tijd bij wezen. Na het ontbijt op stap met Jan Nabuurs, Jan van Bergen, Peter en Tineke Huijs. Bij het wad komen Graspiepers en Veldleeuweriken binnengevallen op hun trek vanuit het noorden. Fietsend langs de waddendijk vliegen enkele Oeverpiepers voor ons uit. De verschillen tussen Oeverpieper en Graspieper werden ons duidelijk na grondig observeren. Een Graspieper heeft rode poten terwijl een Oeverpieper donkere poten bezit. De Oeverpieper heeft een meer donker verenkleed en zij zoeken hun voedsel tussen de stenen aan de voet van de waddendijk. De vele Graspiepers foerageerden tussen het gras op deze dijk. Opmerkelijke verschillen tussen beide vogelsoorten die we goed konden waarnemen. Na hoogwater trekt het wadwater zich langzaam terug. Grote groepen vogels op de hoogwatervluchtplaatsen wachten hun beurt af om te gaan foerageren op het droogvallende wad. We zien veel Tureluurs, Scholeksters, Steenlopers, Rosse grutto’s en Zilverplevieren. Het geluid van de naar voedselzoekende Steenlopers zal me zeker bijblijven. Een Scholekster draagt 2 ringen aan zijn poten. Het tegenlicht belet Jan van Bergen een scherpe foto te maken om het aflezen van de ringen mogelijk te maken. Meeuwen vinden wij altijd wat moeilijker te determineren. Als we echter in een beeld van de kijker een Kokmeeuw, Zilvermeeuw en een Stormmeeuw waarnemen wordt dat een stuk makkelijker. O.a. de groene poten van de Stormmeeuw vallen nu op. Koffie laat nog even op zich wachten. Het restaurant bij de jachthaven blijkt juist vandaag gesloten te zijn. We observeren verder en treffen grote groepen Goudplevieren, Smienten en een Steenloper. Deze laatste draagt 3 ringen. Deze konden nu wel leesbaar worden gefotografeerd. Verder weg op de kwelder rust een Lepelaar. Na koffie en brood in het dorp besluiten we op zoek te gaan naar de Strandleeuweriken bij paal 2, die daar eerder door anderen werden waargenomen. De wandeling langs het strand is bijzonder. We zien de herfstkleuren van het Melkkruid, dat groeit als pionier op de vele zandduintjes die zijn opgeworpen door de wind. Verder veel Helmkruid en pootafdrukken van vogels met en zonder zwemvliezen. De vogels rusten hier waarschijnlijk en wachten zo het laagwater af. Strandleeuweriken treffen we echter niet aan. Onze tocht gaat vervolgens per fiets via de noordkant (duinen) naar Kobbeduinen. In een kreek foerageren twee Zwarte Ruiters en enkele Krakeenden. Het is mijn eerste waarneming van deze ruiter, die als steltloper sterk verwant is met Tureluur. De Zwarte Ruiter heeft een langere snavel en laat zich vaker zwemmend zien. In de Kobbeduinen jaagt een vrouwtje Blauwe Kiekendief. Ze toont haar witte stuit tijdens de jacht laag bij de grond. Bij de jachthaven doen we onze laatste waarnemingen van deze dag: we zien tientallen foeragerende Kluten en last but not least een rustende Slechtvalk. Daarmee besluiten we een mooie vogelkijkdag.
Dinsdag 17 oktober 2017
Na een goede nachtrust om ruim 07.00 uur er weer uit, want om klokslag 08.00 uur is cateraar “De Berkenplas” er weer met het uitgebreide ontbijt en de lunchpakketjes. iedereen had er zin in en om kwart voor negen zat de eerste groep al weer op de fiets. Onze groep koos er voor om bij de Oorsprong rechtsaf te gaan. Op een maisakker zaten een paar Nijlganzen, maar daar zat nog iets ander bij, een Toendrarietgans? Ja dat zal wel of toch iets anders want de kleur van zijn poten was niet oranje maar roze. Dan is het dus een kleine Rietgans. Het enige foutje dat we toen maakten was dat we het niet op de Schiermonnikoog app hebben gemeld voor de andere groepen. Gelukkig werd dat tegen de avond nog recht gezet, want hij zat er toen nog steeds. Verderop boven aan de dijk zijn we linksaf gegaan richting Kobbeduinen. Het was hoogwater op het Wad en dan zitten daar niet veel vogels. In de eerste bosjes en struiken waar we langs kwamen was niet veel te zien, maar bij een wat bredere kreek stopten we want daar zaten Dodaars, Krakeenden, Smienten en overal Graspiepers. Smienten kun je makkelijk aan hun roep herkennen, een soortement fluittoon. Ook ’s nachts tijdens de trek goed hoorbaar. Graspieper of Oeverpieper? Een lastig te maken onderscheid. Maar een Graspieper heeft roze poten en bij een Oeverpieper zijn ze heel donker bruin/zwart. Wel zo handig als hij dan even op een paaltje gaat zitten. De tocht ging verder naar het baken in de Kobbeduinen. Dit is een soort hulpmiddel voor de schippers bij het navigeren. Een vuurtoren, maar dan zonder licht. Onderaan het duin werden de fietsen geparkeerd en hebben we een rondje om het baken gewandeld. Mooi enkele Kepen, Roodborsttapuiten en Koperwieken gespot. En natuurlijk steeds overtrekkende ganzen, meestal Brandganzen of Rotganzen. Als je naar de grond keek kon je mooie stuifzwammen ontdekken en plooirokjes. Terug bij de fietsen rustig richting strandpaviljoen De Marlijn gefietst. Zo rond 12.00 uur was het tijd voor koffie en iets lekkers. De bediening duurde wel wat lang, maar dan kreeg je ook wat. Na afloop was het tijd voor een strandbezoek. En jawel, prijs. Er vlogen Jan van Genten aan de horizon en redelijk dichtbij Eidereenden en Rotganzen. Op de vloedlijn renden de Drieteenstrandlopers voor de golven uit, foeragerend op de aangespoelde diertjes. Jan Nabuurs vond het allemaal zo fascinerend dat hij niet in de gaten had dat hij zijn fietssleutel in het strandzand liet vallen. Gelukkig zag iemand het en raapte hem op en was zo vriendelijk en gemeen om hem te bewaren tot later zonder Jan daarover in te lichten. Ondanks het mooie weer was het toch koud op het strand door de harde wind. Enigszins voorovergebogen gingen we daarom weer richting fietsstalling, alwaar we getuige waren van de ontreddering op het gezicht van Jan toen hij zijn fietssleuteltje niet kon vinden. Maar na teruggave kon hij er ook smakelijk om lachen. Zo konden we toch nog als groep naar de Westerplas. Dit is de belangrijkste zoetwaterplas op Schiermonnikoog. Bij hoog water komen er veel vogels drinken, rusten en het zout uit hun veren wassen. Zilverreigers en Aalscholvers vissen hier hun maaltje bij elkaar en in de bosjes er om heen zitten tijdens de trekperiodes vaak Koperwieken en Kramsvogels. Hebben we allemaal kunnen spotten en natuurlijk ook de vele Slobeenden, Krakeenden, Pijlstaarten en Smienten. Je raakt er niet uitgekeken. Maar ja de tijd loopt gewoon door en sommigen wilden weer terug naar de Oorsprong. Ikzelf ben met Jan Nabuurs en Wil van Hout binnendijks via de Wadkant teruggefietst, omdat we hoopten de Roodhalsganzen nog te kunnen zien. We hadden geluk, ze zaten er nog tussen de Brandganzen en Rotganzen. De Roodhalsgans is een broedvogel uit de hoogarctische toendra en een wintergast aan de Kaspische- en Zwarte Zee. Bij ons in het westen is het een dwaalgast. Daarna nog snel even naar de haven waar Toppers en Kluten moesten zitten, maar helaas hebben we alleen de Kluten gezien. Wij hadden voor vandaag genoeg gedwaald en besloten naar ons onderkomen te gaan, waar cateraar “De Berkenplas” weer voor een voortreffelijk diner zou zorgen, een Oosters buffet met o.a. Bami, Nasi, Fou yong hai en Baby pangang vlees. Om je vingers bij af te likken. Ik zag dat Jan Nabuurs aan iemand uit onze groep van deze dag vroeg of hij voor haar een wijntje kon inschenken!! Wilde hij iemand bedanken?
Woensdag 18 oktober
Alweer de laatste dag en die staat op Schiermonnikoog altijd in het teken van koffers pakken en onze verblijfsaccommodatie De Oorsprong schoon achterlaten, want anders krijgen we achteraf nog de rekening voor het schoonmaken. Gelukkig was er door het mooie weer niet veel smerig geworden en drie kwartier later dan de overige dagen zat iedereen al weer op de fiets om nog een laatste rondje op het eiland te maken. Half twee zou de boot vertrekken en de fietsen moesten een uur van te voren worden ingeleverd. Omdat Dieny en ik nog even afscheid hebben genomen van familie Visser, de eigenaar van de Oorsprong, waren wij als laatste op pad. Wij zijn met z’n tweetjes naar de Roze Spreeuw gaan kijken. Die zat al enkele dagen aan het Westerhofpad, vlakbij strandpaal 4, tussen een kleine groep Spreeuwen. Daar aangekomen duurde het toch nog meer dan een half uur alvorens we hem konden spotten. Hij was weer prachtig in beeld. Een paar toevallig langskomende (beginnende)vogelaars, die van niets wisten, konden we de dag van hun leven bezorgen. Nog even op het strand rondgekeken en toen via het wad richting veerboot gefietst. Langs het wad zaten zoals gebruikelijk diverse Tapuiten, Gras- en Oeverpiepers en ook een Paarse strandloper. Natuurlijk ben ik afgestapt voor een paar mooie foto’s. Je kunt deze bij ons algemene wintergast vrij dicht benaderen, hij is vrij mak en is vooral te vinden op rotskusten en in Nederland, bij gebrek daaraan, op basaltblokken. Hij vertoeft vaak in gezelschap van Steenlopers. Hij broedt op IJsland, in Noorwegen en Noord Canada. Dan rond kwart voor een de fietsen inleveren en de herfstexcursie naar Schiermonnikoog 2017 zit er weer op. Nog een uurtje op de veerboot en drie uur in de auto (inclusief kleine file) en iedereen is weer veilig, vermoeid, maar voldaan thuis. Volgend jaar is Vlieland aan de beurt, tenminste als er een fatsoenlijk en betaalbaar onderkomen is te vinden. Maar daar heeft de organisatie van de Vogelwacht nog de nodige tijd voor. Laten we het maar geen probleem noemen, een uitdaging is beter.
20 Deelnemers:
Francien Arts, Ad Bekkers, Jan van Bergen, Peter van de Braak, André Broekmans, Vera Brounts, Hans Cartigny, Jacqueline Cartigny vd Water, Martien van Dooren, Dieny Fleuren, Ton ter Heerd, Wil van Hout, Peter Huijs, Tineke Huijs, Jan Nabuurs, Ton van den Tillart, Douwe Veldema, Anneke Veldema-Kauffman, William van de Velden, Arend Vermaat.
115 Waargenomen soorten:
| 01. Aalscholver | 22. Goudhaan | 43. Keep | 64. Paarse Strandloper | 85. Staartmees | 106. Witte Kwikstaart |
| 02. Baardmannetje | 23. Goudplevier | 44. Kievit | 65. Pijlstaart | 86. Steenloper | 107. Wulp |
| 03. Barmsijs | 24. Graspieper | 45. Kleine Mantelmeeuw | 66. Pimpelmees | 87. Stormmeeuw | 108. Zanglijster |
| 04. Bergeend | 25. Grauwe Gans | 46. Kleine Rietgans | 67. Putter | 88. Strandleeuwerik | 109. Zilvermeeuw |
| 05. Bladkoning | 26. Groenling | 47. Kleine Zilverreiger | 68. Rietgors | 89. Tafeleend | 110. Zilverplevier |
| 06. Blauwe Kiekendief | 27. Groenpootruiter | 48. Kluut | 69. Roek | 90. Tapuit | 111. Zwarte Kraai |
| 07. Blauwe Reiger | 28. Grote Bonte Specht | 49. Kneu | 70. Roodborst | 91. Tjiftjaf | 112. Zwarte Mees |
| 08. Bontbekplevier | 29. Grote Gele Kwikstaart | 50. Kokmeeuw | 71. Roodborsttapuit | 92. Topper | 113. Zwarte Ruiter |
| 09. Bonte Strandloper | 30. Grote Jager | 51. Koolmees | 72. Roodhalsgans | 93. Torenvalk | 114. Zwarte Zee-eend |
| 10. Boomkruiper | 31. Grote Mantelmeeuw | 52. Koperwiek | 73. Roodkeelduiker | 94. Tureluur | 115. Zwartkop |
| 11. Brandgans | 32. Grote Zilverreiger | 53. Krakeend | 74. Rosse Franjepoot | 95. Turkse Tortel | |
| 12. Brilduiker | 33. Havik | 54. Kramsvogel | 75. Rosse Grutto | 96. Veldleeuwerik | |
| 13. Bruine Kiekendief | 34. Heggenmus | 55. Kruisbek | 76. Rotgans | 97. Vink | |
| 14. Buizerd | 35. Holenduif | 56. Kuifeend | 77. Roze Spreeuw | 98. Vuurgoudhaan | |
| 15. Dodaars | 36. Houtduif | 57. Lepelaar | 78. Scholekster | 99. Waterhoen | |
| 16. Drieteenstrandloper | 37. Huismus | 58. Meerkoet | 79. Sijs | 100. Waterpieper | |
| 17. Eider | 38. IJsgors | 59. Merel | 80. Slechtvalk | 101. Waterral | |
| 18. Ekster | 39. IJsvogel | 60. Middelste Zaagbek | 81. Slobeend | 102. Watersnip | |
| 19. Fazant | 40. Jan-van-Gent | 61. Nijlgans | 82. Smient | 103. Wilde Eend | |
| 20. Fuut | 41. Kanoet | 62. Oeverpieper | 83. Sneeuwgors | 104. Winterkoning | |
| 21. Gaai | 42. Kauw | 63. Paap | 84. Sperwer | 105. Wintertaling |
Peter van de Braak, Martien van Dooren, Wil van Hout, Peter en Tineke Huijs.