Vijfde 1000 soorten/biodiversiteitsweekend
In het weekend van 31 mei tot en met 2 juni werd het vijfde 1000 soorten/biodiversiteitsweekend van de Maashorst gehouden. In het totaal zijn er meer dan honderd natuurliefhebbers het veld ingegaan en is een recordaantal van 1.345 soorten gezien in 6.355 waarnemingen. Maar belangrijker nog was dat iedereen met heel blijde gezichten, grootse verhalen en fantastische foto’s terugkwam.
Vanuit Stichting Natuurorganisaties De Maashorst werd dit jaar weer een 1000 soorten/ biodiversiteitsweekend van de Maashorst georganiseerd. Na 2015, 2017, 2019 en 2022 was dit de vijfde keer en mogelijk de derde keer dat we ook echt boven de 1000 soorten uit gingen komen. Hoewel dat een aardig doel is, is de reden achter deze weekenden om mensen de pracht van de biodiversiteit te laten ervaren (tellers) en te ontdekken (geïnteresseerden en leken via de pers).
De biodiversiteit in de Maashorst staat net als overal behoorlijk onder druk als gevolg van klimaatverandering, intensivering van de landbouw en het toenemend gebruik van pesticiden en gewasbestrijdingsmiddelen. Maar als je daar alleen over leest dan blijft het toch wat ver van je bed. Wat dat nou écht betekent, daar kom je pas achter als je ook echt naar de biodiversiteit gaat kijken. En dat betekent vaak ook naar andere soortgroepen kijken dan waar je eerste interesse naar uit gaat. Dán gaat er een wereld voor je open! Als je dan nog eens alle geïnteresseerden bij elkaar brengt dan wordt het een feest!
Dat was dus het plan: zoveel mogelijk waarnemers vinden en op een locatie samenbrengen waar uitgerust, opgeladen en geanalyseerd kan worden. Al in 2023 startten de organisatoren Gijs Koomen, Stefan van Schaik en Leo Ballering vanuit de Stichting met het benaderen van de omliggende natuurverenigingen (om het weekend op de jaarkalender te krijgen), soortenexperts, jeugdbonden en waarnemers die niet aan natuurverenigingen verbonden waren. Dat laatste leek makkelijker gezegd dan gedaan. Het makkelijkste leek natuurlijk gewoon op Waarneming.nl kijken naar wie er waarnemingen invoert in de Maashorst en die gewoon een appje sturen. Helaas bleek het merendeel van de grote groep invoerders hun email te hebben afgeschermd. Uiteindelijk zijn er toch meer dan vijftig waarnemers benaderd.
Het Natuurcentrum de Maashorst bleek meteen bereid hun nieuwe unit “de Raaf” achter op het terrein ter beschikking te stellen. Daar werd via een computer en beamer live de tussenstand bij gehouden en konden tellers gratis eten en drinken krijgen, gezellig bijkletsen en uitrusten.
Twee maanden van tevoren werden er gedetailleerde aankondigingen verstuurd naar de natuurverenigingen en werd er besloten om de twee burgemeesters van de gemeenten waarin de Maashorst ligt uit te nodigen voor de opening. We hadden bedacht dat het wel leuk zou zijn om ze een “biodiversiteitsbattle” te laten doen door ze in 5 minuten in hun eigen gemeente zoveel mogelijk soorten te laten zoeken.
Anderhalve week van tevoren werd ook de pers benaderd. Die toonde veel belangstelling en zo kregen we bijvoorbeeld een hele pagina in het Brabants Dagblad. Een speciale appgroep waarop de tellers met elkaar in contact konden blijven werd geïnstalleerd en links werden rondgestuurd waarmee iedereen zichzelf toe kon voegen; dat laatste bleek een gouden greep want al gauw waren er meer dan 70 geïnteresseerden op deze appgroep.
Vrijdag 31 mei
Vrijdag om 17.00 uur was de opening met een speech van Jos van der Wijst, voorzitter van de Stichting Natuurorganisaties de Maashorst over het belang van biodiversiteit en van de Maashorst. Daarna werd de aftrap verricht door de twee burgemeesters van de gemeenten waarin de Maashorst ligt. Het was nog spannend of het droog zou blijven want eerder in de week had het nog heel veel geregend. Maar we hadden geluk. Alles ging goed en beide burgemeesters slaagden erin met hun assistenten 46 soorten te scoren in 7 minuten én beiden hadden een bleekgele soort gezien. De gemeente Maashorst had de Bleekgele droogbloem gezien en Bernheze de Bleekgele weekschildkever. Deze battle werd goed bijgewoond door ongeveer 40 geïnteresseerden die daarna ook nog even bleven borrelen. Het was een uitstekende mogelijkheid om de burgemeesters wat langer over de biodiversiteit te spreken. Ze bleken er bovendien al behoorlijk bekend mee te zijn en de natuur ook een warm hart toe te dragen. Maar vanaf de aftrap stroomden niet alleen van bij het natuurcentrum de waarnemingen binnen. De ons onbekende Sjoerd88, één van de topinvoerders in de Maashorst (zonder email), was ’s ochtends al begonnen met het invoeren van de mooiste soorten. Ralf van Hoof en Inge van den Heuvel stroopten Herperduin af en ook het StaatsBosBeheer groepje dat bij de borrel aanwezig was ging het veld in. Om 19.00 uur was al een kwart van de beoogde soorten binnen: 250 soorten door 18 waarnemers waaronder de Gestreepte goudspanner, Wielewaal en de Gewone staartspin.
Er waren ook speciale activiteiten opgezet! De Amfibieën werkgroep van IVN Veghel vertrok met lokale bekenden om zo’n 20 fuiken uit te zetten in zoveel mogelijk poelen. Carlo Wijnen had drie cameravallen uitgezet, drie mostela’s en twee struikrovers. Dat zijn speciale fotovallen voor kleine zoogdieren, marterachtigen en muizen. Ook heeft hij met Mignon van den Wittenboer nog een vleermuizenfietsronde gedaan met een batlogger en batdetector. Annemarie van Diepenbeek heeft nog vijf longworthvallen uitgezet speciaal om muizen te vangen en Arend Vermaat had eerder die week al loopkevervallen ingegraven om die in het weekend te gaan legen. Verder had Jos van der Wijst nog aangekondigd om op zondagmorgen met een zo divers mogelijke groep mensen het, normaal afgesloten, wisentengebied in te gaan. Dat zou sowieso een interessante plek worden omdat deze door de overvloedige regen deels onbegaanbaar was maar waardoor er ook spectaculaire soorten voor de Maashorst gemeld waren. Leo Ballering zou tenslotte nog een poging wagen om met feromonen wespvlinders te lokken en om, met wat kadavers uit hun kadavervriezer, kadaverfauna te lokken!
Tegen de avond was de stand reeds 469 soorten, waargenomen door 30 tellers. Daarna begon het nachtvlinderen. Bij het Natuurcentrum werden twee lakens opgehangen met felle kwiklampen om nachtvlinders te lokken, er werden bomen ingesmeerd met geurige, lokkende smeer en ook werden er twee nachtvlindervallen geplaatst. Helaas vielen de aantallen wat tegen en de meerderheid waren micronachtvlinders maar ook die tellen natuurlijk mee. De Aangebrande valkmot was trouwens wel leuk net als de zeer zeldzame Bosmaanmug, niet te verwarren met de Banaanmaanmug! Het heeft Stefan van Schaik nog wel even wat determineerwerk gekost maar uiteindelijk bleken de drie strepen op het borststuk onderscheidend te zijn. Het Vogelwiekje werd op de smeer gezien en de Bruine snuituil op het laken maar toen het echter net na twaalf uur ook nog eens hard ging regen hield de pret snel op, zeker toen één van de kwiklampen door de regen sprong! Gelukkig voor Carlo Wijnen stak er bij het naar huis gaan nog net een Steenmarter de weg over, die was mooi in de pocket!
Zaterdag 1 juni
Zaterdag vroeg in de morgen weer verder. Leo Ballering heeft in de stromende regen zijn nachtvlinderval geleegd, onder het afdakje, waarin toch nog een behoorlijk aantal macronachtvlinders gevangen bleken te zijn. Zoals de Brandvlerkvlinder, Gestreepte tandvlinder en Brede-w-uil maar ook kevers als de Roodaarskniptor en Zwarte doodgraver. Mignon van den Wittenboer wist nog een Papiervisje in de Raaf te verschalken, ook die telt gewoon mee. Om 06.27 uur waren er al 618 soorten gezien, die duizend moest dus wel gaan lukken. Daarna heeft ze het ontbijtbuffet klaargezet voor diegene die in tentjes op het terrein overnacht hadden en de vroege waarnemers waaronder Marc Paulussen die met zijn SBB groepje (Claudia en Jorn) het Beekdal in zou gaan en daar bijna een Hop zou ontdekken. Vanuit het Natuurcentrum werd ook al gauw een Wielewaal gehoord. Die was al wel eerder waargenomen maar toch erg leuk. Stefan plaatste een oproep om mee te gaan met zijn insectenroutes en Carlo Wijnen ging een kraamkolonie van ongeveer twintig Grootoorvleermuizen filmen. Inge van den Heuvel en Arend Vermaat hebben bij de Telpost de bodemvallen voor loopkevers geleegd en vonden, en passant, een stel bergschoenen maat 42. Leo Ballering is met Simone Schraven bij de Vorstengraven naar de grond wezen kijken en scoorden daar heel wat korstmossen waaronder het Landkaartmos, spinnen en zowaar ook de Egale Vlakjesmot. Paul van Zantvoort meldde een Klein Vogelpootje (plantje) en later ook de rups van de Witvlakvlinder. Wel verwacht was dat de Wisent gemeld ging worden maar onverwacht was wel dat er die nacht een kalfje geboren was, een feestelijke waarneming van Noud van de Berg.
Vlak vóór 12.00 uur kwam Carlo met een welhaast nog feestelijkere waarneming: op Natuurbegraven Maashorst werden voor het eerst vijftien Franjestaarten gezien met twee piepkleine pups. En zo gaat het maar door, Claudia meldt op de appgroep dat de zeldzame Kamsalamander gevonden is door de Amfibieën werkgroep van het IVN. Die waren zelf te druk om het te melden. Isidro Rendon vindt de Schorszakspin en Jorn Martens overtreft hem met de Gewone mijnspin, onze eigen inheemse Vogelspin die ontzettend mooie zijdeachtige tunneltjes maakt in de bladlaag, met daarbij een “open stoepje” om zijn prooien te overvallen. Even later vindt hij ook nog de zeldzame Driepunt springspin! En zo knallen we door om op 16.30 uur door Wendy de mededeling te krijgen dat we op 1001 soorten zitten! Het eerste doel is dus binnen 24 uur gehaald, wat een fantastisch resultaat. Om de boel nog wat verder op te jutten geeft ze een lijstje met vogelsoorten die in de vorige twee edities wel gezien zijn en dit jaar nog niet. Gelijk breekt de jacht op de Orpheusspotvogel, Fluiter en Middelste Bonte Specht los. Ernst doet nog even een duit in het zakje met een Puntbijvlieg, Gewone vlinderdoder en Ruige zegge.
In de avond denkt Carlo Wijnen tijdens een excursie bij Hartje Groen zijn zevende vleermuissoort waar te nemen, de Ruige dwergvleermuis, maar thuis achter de computer blijkt dit toch een Gewone dwergvleermuis te zijn. Ondertussen is de verslaggeefster van het Brabants Dagblad gekomen voor een reportage over het weekend en dan met name het nachtvlinderen. Het wordt een prachtig verslag van een complete pagina op maandag (tweede doel bereikt) over hoe enthousiast iedereen reageert op weer een nieuwe soort en dat er geen competitie tussen de tellers is maar juist samenwerking zodat iedereen alles kan zien en fotograferen. Ook nu weer worden er mooie soorten gezien als de Dennepijlstaart, Gevlekte groenuil en de erg zeldzame Eiken ruigsprietboktor komt op het licht af. Daarmee wordt een fantastische dag afgesloten. Met name onze jeugdige knallers Gijs Koomen en Milan van Hirtum van de jeugdbond moeten hier even speciaal gemeld worden. Zij zijn de hele dag in het veld geweest en hebben beide nu al honderden soorten op hun conto staan. De jeugd heeft de toekomst!
Zondag 2 juni
Leo Ballering heeft gisteravond zijn nachtvlinderval op mogen zetten bij Natuurbegraven de Maashorst en gaat deze om 05.15 legen samen met Gijs Koomen. Mignon van den Wittenboer begint dan alweer met het klaarzetten van het ontbijtbuffet en verse koffie, alles om de tellers in de watten te leggen. De nachtvlinderval levert de eerste soorten voor de zondag op: onder andere een Grote zwartwitmot en een Bonte eikendonswants. Na afloop stelt Leo voor om nog even bij de Hofmansplassen te kijken om de Visarend bij te tikken en, warempel, daar aangekomen zit er een Visarend gewoon op een paaltje. Maar ook de Gekielde loofslak, de Gekerfde schorskever en Vlokkige toorts worden bijgeschreven. Ondertussen komen de “grote kanonnen” aan op het Natuurcentrum om zich op te laden voor hun zoektocht. De cursistengroep van IVN Uden die dit jaar het gebied aan de Munterweg heeft uitgekamd, komt het geleerde in praktijk brengen. Anderhalf uur later zijn ze nog niet van het terrein af want alles, maar dan ook alles, tot en met de verschillende mineermotten in de eikenbladeren wordt vastgelegd. Stefan van Schaijk, die thuis zijn eigen biodiversiteit moet bewaken strooit ondertussen met zoektips en Bart Gras zet de boel op scherp door te melden dat er wel heel weinig sprinkhanen zijn gezien, tot nu toe… Isidro Rendon meldt gelijk een nimf van een Struiksprinkhaan. Later blijkt hij ook de gevlekte Witsnuitlibel te hebben gezien.
Ondertussen was Jos van der Wijst met een groepje van tien tellers het wisentengebied ingegaan. Gelukkig had bijna iedereen, op Arthur van Zoggel na, laarzen aangetrokken en konden ze zodoende een paar uur alles bekijken wat los en vast zit, waaronder de moeilijk waar te nemen Huisspitsmuis. En ook de Amfibieën werkgroep was weer in het veld. En wat te denken van Nico Ettema die de ene na de andere nieuwe soort binnen hengelt. Gijs Koomen blijft ondertussen gewoon doorknallen en Inge van den Heuvel, Ralf van Hoof en Arend Vermaat doen op de achtergrond hun nuttige werk. Pieter van Breugel, die eigenlijk gewoon even kwam kijken, is ineens zoek en wordt een uur later met fototoestel en al in de bosjes bij de parkeerplaats teruggevonden… al die soorten die te zien zijn blijken toch een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit te oefenen.
Om 12:29 uur waren we al dichtbij om het record van 2019 (1261 soorten) te verbreken, Wendy meldde toen een stand van 1.229 maar het systeem was traag. John meldt, en passant nog even de Bosrietzanger en de poging om kadaverfauna te lokken bleek én succesvol én mislukt te zijn… in de nacht had een onbekende predator (Steenmarter?) acht en een halve dode muis, van de tien opgegeten en/of meegenomen. Op die anderhalve achtergebleven muis zat nog wel een Groene aasvlieg. Om 14.30 uur is de stand 1.260 soorten, dat oude record gaan we dus wel verbreken. Zeker omdat er een aantal soorten die onder embargo staan niet worden weergegeven zoals de Raaf, Oehoe, Grauwe Klauwier, Draaihals en Kamsalamander maar wel zijn ingevoerd. Er is nog een poging gewaagd om wespvlinders te lokken met feromonen maar daar was eigenlijk te weinig tijd voor. Leo Ballering en Harrie van 80, die afkwam op het mailtje aan regiowaarnemers, kunnen het niet veel schelen; ondertussen zien ze gewoon veel andere interessante en ook nieuwe soorten. Met nog een uur te gaan zitten we op 1.284 soorten en nog steeds is het systeem te traag, maar de 1300 is in zicht. Mark Stevens laat nog even weten dat het aantal paddenstoelen ondertussen verdubbeld is van 33 naar 66 soorten.
Om 17.00 uur wordt het fantastische weekend afgesloten met een korte borrel, veel blije en trotse gezichten (derde doel behaald) en veel mooie verhalen en foto’s. Het coördinatiecentrum in De Raaf heeft zijn nut bewezen en Mignon van den Wittenboer van het Natuurcentrum wordt hierbij heel erg bedankt voor haar onschatbare bijdrage.
Mignon had nog wat zitten fotoshoppen voor een bijpassend logo voor het weekend en had daar gelijk een prijsvraag aangekoppeld. Annemarie van Diepenbeek en Pieter van Breugel bleken de meeste soorten die in het logo zaten geraden te hebben.
De eindstand na validatie van waarneming.nl is maar liefst 1.347 soorten uit 6.359 waarnemingen ingevoerd door 94 waarnemers (maar er zijn er veel meer in groepjes het veld ingegaan!). Alle waarnemers bedankt voor dit fantastische resultaat!
Een overzicht van alle waarnemingen is te vinden op BioBlitz Maashorst&Herperduin 2024 - Waarneming.nl
Leo Ballering