Jubileumdag 40 jaar Vogelwacht Uden
Zaterdag 8 juli heeft de Vogelwacht Uden haar 40 jarig bestaan met een prachtig feest luister bijgezet. Vanaf ‘s middags één uur tot ’s avonds laat waren de leden en ook niet leden welkom bij het bezoekerscentrum van de Maashorst. Het zou de Vogelwacht niet zijn als er ook niet een activiteit aan gekoppeld was. Er was daarom in de directe omgeving van het bezoekerscentrum een mooie wandeling uitgezet van ruim 3 km langs de diverse werkgroepen van de Vogelwacht. Bij elke post werd tekst en uitleg gegeven over wat hun activiteit inhield. De werkgroepen met een post waren: Nestkasten, Trektellen, Zwaluwen, Roofvogels en Uilen. Onder de deskundige leiding van twee ervaren vogelwachtleden, te weten de gebroeders Hermans, werd om één uur en om twee uur een ronde langs deze posten gemaakt. Iets wat de organisatoren van het feest niet in handen hadden was het weer. Mooi weer is lekker tijdens zo’n dag, maar als de temperatuur tot flink boven de 30 graden Celsius oploopt dan sta je niet direct te popelen om naar het bezoekerscentrum van de Maashorst te fietsen en daar ook nog eens te gaan wandelen in de hete zon. Maar het 40 jarig jubileum van de Vogelwacht Uden is toch ook niet iets om te willen missen. Om één uur zijn dan ook al heel wat vrijwilligers ter plekke, o.a. Koos Doorten met een informatie stand en winkel van de Vogelwacht en mensen die de feestavond met barbecue gaan voorbereiden. De tweede wandeling van de dag, onder leiding van John Hermans, begint in de mooie tuin van het Natuurcentrum, waar Leo Ballering uitleg geeft over de werkgroep nestkasten. Over het hele Maashorstgebied verspreid hangen wel 1000 nestkasten, die allemaal in de periode maart-half juni bijna wekelijks worden gecontroleerd door zo’n 25 leden. Zijn de kasten bewoond, welke soort heeft zijn intrek genomen, hoeveel eitjes zijn er gelegd en hoeveel jongen worden uitgebroed en vliegen er uit. De kasten hangen vaak laag tegen de stam, wat handig is voor de inspectie. Voor de vogels maakt het blijkbaar niks uit. Ze zijn allemaal met de ingang naar het oosten gericht, vanwege de overwegend zuidwesten wind in ons land. Alle gegevens die deze vogelaars verzamelen worden bij het Sovon uitgewerkt en gebruikt voor verder onderzoek. De kasten worden allemaal door leden van de vogelwacht gemaakt en onderhouden. We wandelen verder en komen bij de beroemde “Keet”. Deze staat normaal gesproken op de Trektelpost Brobbelbies als onderkomen voor de vogelaars, die vanaf half juli dagelijks de vogeltrek inventariseren. Toy Janssen, Martien van Dooren en Arend Vermaat zijn vaste tellers en delen veel wetenswaardigheden over het trektellen. Bijvoorbeeld hóe tel je nou zo’n grote zwerm. Alleen vogels die naar het zuid-westen vliegen worden geteld, maar dan moet het wel vertrektijd zijn. Het tellen begint dit jaar – voor de 24e keer !!! – op 15 juli en gaat door tot 30 november. Door deze jaarlijkse trektellingen op dezelfde plaats en op dezelfde telwijze uit te voeren komt er een schat aan informatie binnen waar wetenschappelijk onderzoek mee plaats vindt. Overzichten zijn te bekijken aan de binnenkant van de deur. Er komen volgens Toy en John vaak heel zeldzame soorten over. Die worden gerapporteerd op waarneming.nl en lokken soms vogelaars van heinde en verre naar de Brobbelbies. Absoluut hoogtepunt was de Keizerarend op 27 september 2017 om 11.50 uur, die een uur rond de telpost heeft gehangen. Regelmatig vliegen enorme aantallen vogels over, zoals 100.000 houtduiven of 40.000 vinken op één dag. Iedereen is welkom bij de telpost, je kunt er altijd wat van leren!
We vervolgen puffend en zwetend de wandeling en komen bij een prachtige huiszwaluwentil met kunstmatige zwaluwnestjes op Menzel. Deze is gefabriceerd door Hans van den Heuvel, lid van de zwaluwenwerkgroep. Hij vertelt over de eerder geplaatste tillen en hoe ze zo gekomen zijn tot dit ontwerp en gebruik van materialen. Het is overigens geen peulenschilletje om een dergelijk gevaarte te plaatsen, het weegt al met al (fundering, paal, huis) meer dan 2500 kilo en kost rond de € 4000, aan materiaal en plaatsing. In het huis naast de til zaten normaal gesproken vijf huiszwaluwnesten onder de dakrand. Nu broeden 25 paartjes in de til! Het is een prachtig gezicht om de kopjes met opengesperde bekjes door de openingen te zien steken. Om succes te hebben moet zo’n til natuurlijk in een gebied worden geplaatst waar voldoende voedsel is voor de zwaluwen. Met planten en bomen die veel insecten aantrekken en wat modder waarmee de vogels de nestjes naar wens kunnen aanpassen. De zes meter hoge paal is glad en van metaal, zodat er geen katten of andere roofdieren naar boven kunnen klimmen. Inmiddels zijn er al vijf tillen geplaatst in het werkgebied van de Vogelwacht Uden.
De geelgors begeleid met zijn mooie zang het vervolg van de wandeling en we zien onderweg ook allerlei vlinders en wilde bloeiende planten. De roofvogelwerkgroep heeft zich verschanst in de schaduw en laat op een scherm prachtige beelden zien van stootvogeljongen. Dit is spectaculair! Arno van Eggelen heeft speciale apparatuur ontwikkeld en zelf gebouwd. Hiermee kunnen, middels uitschuifbare lichtgewicht stokken en daarop camera’s gemonteerd, de nesten van roofvogels worden bekeken. De vogelwacht mag zich gelukkig prijzen dat ze zo’n techneut in huis hebben. Arno is internationaal een veel gevraagde dronespecialist op alle mogelijke terreinen. Jan van den Tillaart vertelt dat ze voorheen in de boom moesten klimmen met stijgijzers om de stand van zaken in het nest te inspecteren. Duidelijk dat hiermee veel minder verstoring is en minder gevaarlijk werk voor de vogelaars. Om de jongen te ringen moet er alsnog een klimgeit de boom in (maar die is niet van onze vogelwacht ?). Op de Maashorst broedt behalve de Torenvalk, ook de Boomvalk, Slechtvalk, Buizerd, Havik en zelfs de Wespendief. De nesten van deze vogels worden in kaart gebracht en door de jaren heen gevolgd door de werkgroepleden, zijn ze bewoond, komen er verstoringen voor, etc. Alle gegevens worden o.a. verwerkt in het landelijke magazine De Takkeling.
Als laatste bezoeken we de uilenwerkgroep. Willy Bergmans en John Hermans vertellen e.e.a. over de kasten en er staat een opgezette Kerkuil, Steenuil en Bosuil. We zien jammer genoeg geen Steenuiltje in de nestkast aan de stal bij Mark van de Veerdonk. Vaak heb je wel het geluk om zo’n uiltje te zien soezen op of naast een steenuilenkast. Die hangen volop in het gebied en de leden van de uilenwerkgroep zijn tevreden over de broedresultaten van deze kleine uil. Voor Kerkuilen worden kasten aangeleverd door het Brabants Landschap. Dit zijn grote kasten met twee vertrekken, waarvan het vertrek met de ingang aan de binnenkant gitzwart is geschilderd. Er is ook gedacht aan een ventilatie opening. Dit is wel nodig want het stinkt gigantisch in zo’n kerkuilenkast, o.a. door rottende prooidieren die nog niet zijn opgegeten door de jongen en door uitwerpselen. Bosuilen hebben in principe geen kast nodig, zij vinden zelf een plek om te broeden. Uilen zijn grotendeels afhankelijk van de aanwezigheid van muizen, dit varieert met de jaren. De werkgroep onderhoudt ook contacten met boeren en burgers bij wie kasten geplaatst worden.
Ondanks de hitte was de wandeling echt de moeite waard. Het is indrukwekkend om zo na elkaar te zien met hoeveel enthousiasme zoveel mensen zich inzetten voor het beschermen en promoten van de natuur en dan met name de vogels. Nadat de tweede groep van John Hermans weer bij het natuurcentrum was teruggekeerd, konden de standhouders hun spullen weer inpakken en terugbrengen naar waar ze vandaan kwamen. Nu kon het tweede deel van de feestdag beginnen, de barbecue en feestavond. De zon begon wat te zakken en de temperatuur was daardoor op een wat aangenamer niveau gekomen. Gezeten onder de bomen en met een drankje erbij was het er best uit te houden.
Om half zes begon het officieel ook voor degene die niet aan de wandeling hadden meegedaan. Het was een weerzien van oude bekenden, maar ook jonge gezichten van nieuwe leden. Jan-Willem Hermans hield, staande op een bank, met een toespraak iedereen welkom. Hij refereerde daarbij kort aan de ontstaansgeschiedenis van de Vogelwacht 40 jaar geleden en dat er uit die periode nog steeds mensen zeer actief voor de Vogelwacht bezig zijn. De vogelwacht is een hechte club met een heel actieve kern en veel kennis in huis. Nadat na enig aarzelen de gasbarbecue volop brandde kon er gegeten worden. Binnen in de nieuwe ruimte stonden de salades en vegetarische hapjes en de drank werd koel gehouden in een paar grote koelunits. Niet onvermeld mag blijven dat in deze ruimte ook de vaste diskjockey van de Vogelwacht, Jan Verhoeven achter zijn tafel met twee platenspelers zat. Jan heeft een schitterende collectie oude platen en heeft de feestgangers daarmee de hele avond een groot plezier gedaan. Ook was binnen een doorlopende presentatie van oude foto’s van allerlei vogelwacht activiteiten te zien. Hier kon je mooi naar kijken als je in de rij stond voor het eten. Een complete verrassing was het cadeau dat Ineke de Wild aan de Vogelwacht en IVN Uden te samen kwam aanbieden. Zij had een prachtig mozaïek gemaakt van stukjes tegel. Het was gebaseerd op de ambitiekaart van de voormalige gemeente Uden met betrekking tot de toekomst van de Maashorst. Het feest ging nog tot laat in de avond door, maar toen onze diskjockey Jan Verhoeven het nummer “De hoogste tijd” van André Hazes opzette, was het feest toch echt ten einde gekomen. Nu op naar de vijftig, het gouden jubileum van de Vogelwacht Uden.
Martien van Dooren en Annette van den Heuvel