Boomvalken ringen in Erp en Mariaheide
Maandag 15 juli was het zover. De werkgroep stootvogels had 3 nesten met jonge Boomvalken die oud genoeg waren om geringd te worden, in Erp, Mariaheide en Uden. Jan van den Tillaart en William van der Velden hadden Jaap van der Spek en Jo van Zanten als ringer en klimmer uitgenodigd. Peter Noy had de exclusieve primeur aan het Brabants Dagblad toegezegd. Afgesproken was om rond half elf op de eerste ringlokatie aan de Hoeksehei in Erp te verzamelen. De verslaggever van het Brabants Dagblad, Paul Driessen en ondergetekende waren er het eerst, waarschijnlijk omdat het voor beide de eerste keer was dat ze een ringsessie mee maakten. Spoedig daarna arriveerde ook de rest, Peter Noy, de ringploeg, de fotograaf van het Brabants Dagblad Jeroen Appels, William van der Velden en tot slot Jan van den Tillaart, die speciaal voor deze gelegenheid zijn vakantie had onderbroken en vanaf een camping in Castricum moest komen. Terwijl Jaap en Jo ieder hun onderdeel aan het voorbereiden waren, had Paul Driessen de gelegenheid om links en rechts de nodige informatie in te winnen voor zijn krantenartikel. Ik hoorde Jan hem uitleggen dat voor de nestcontrole een stok, die wel tot 16 meter lengte te maken was wordt gebruikt met daaraan een spiegeltje waarmee hij in het nest kan kijken. Ook informeerde hij hem over de vele uren/dagen werk die er in de loop van het jaar in gaan zitten alvorens het zover is dat er geringd kan worden. Dat is dan de kers op de taart. Hoe vind je boomvalken en hun nest? Een van de methoden is volgens Jan om in de herfst en winter oude kraaiennesten te gaan zoeken, want daar broeden boomvalken vaak in. En deze nesten zie je het beste als er geen bladeren aan de bomen zitten. En dan in mei/juni maar weer controleren of er een boomvalk in zit. Ondertussen bleef het in dat nest boven ons erg rustig, de jonkies waren zich er waarschijnlijk nog niet van bewust wat hen boven(onder!) het hoofd hing. De oude boomvalken roerden zich echter des te meer en kwamen vanuit een bosje 100 meter verder op regelmatig alarmerend overgevlogen. Plotseling waren we getuigen van een spectaculaire jacht van een van de boomvalken op een groene specht. In razende vaart voltrok zich een voor deze specht bijna fatale afloop. In snelheid moest hij het afleggen tegen de boomvalk, maar door een paar onverhoedse wendingen kon hij nog net op tijd veilig het bos in duiken. Van de ene kant waren we blij voor de specht, maar we wisten ook dat dit de natuur is van roofvogels, zij moeten tenslotte ook eten.
Klimmer Jo van Zanten had zich inmiddels in z’n indrukwekkend uitrusting gehesen, alsof hij een steile berg ging beklimmen. Alles werd nauwkeurig klaargemaakt, bevestigd en dubbel gecheckt. Want het is een hele klus om de jonge boomvalken uit hun nest te halen op z’n 10 à 15 meter hoogte. Maar hij heeft de nodige ervaring en met geen grammetje vet te veel aan zijn lichaam klom deze krasse knar van 71 soepel naar boven voorzien van een soort fietstas om de jonge boomvalken in naar beneden te laten zakken. Hijzelf bleef tijdens het ringen boven in de boom bivakkeren. Als de boomvalken beneden zijn komt Jaap van der Spek, de ringer, in actie. Heel nauwkeurig worden de vogels gewogen en gemeten. Deze ondergaan alles heel gedwee, geen spoor van paniek, geen gefladder en geen vluchtpogingen. Tot slot krijgen ze ieder nog twee ringen aangemeten, een algemene om de vogels wereldwijd te kunnen volgen en een zwart-wit ringetje dat speciaal voor Noord-Brabant is. Na voor de fotograaf geposeerd te hebben gaan ze terug in de fietstas en hijst Jo ze met het touw naar boven en zet hij ze weer keurig terug in het nest. Vervolgens seilt hij zelf weer ab en alles wordt weer zorgvuldig ingepakt voor de volgende ronde.
Verslaggever en fotograaf van het Brabants Dagblad nemen afscheid en Peter Noy ook vanwege verplichtingen op z’n werk. De rest van het hele het hele circus verplaatst zich naar de volgende ringlocatie, de Hoogstraat in Uden. Alvorens daar aan de slag te gaan wordt er eerst koffiegedronken met iets lekkers erbij. Gelukkig was het mooi weer en konden we in het gras gaan zitten picknicken. Maar daarna volgden er een paar teleurstellingen bij inspectie van de betreffende boom. Er werd nauwelijks vogelpoep op de grond onder het nest aangetroffen, een aanwijzing dat de jongen nog te klein zijn om te ringen. Als de vogels te jong zijn valt de ring van de poot af en als om die reden de ring wat verder dichtgeknepen wordt knelt hij na een tijdje de poot af. Bovendien had klimmer Jo gezien dat de nest in een zijtak te ver vanaf de stam van de boom zat. Omdat het een populier was, die erg breekbaar hout hebben, vond hij een klim naar boven van zo’n 20 meter wel verantwoord, maar niet daarna ook nog eens die zijtak op. Vanwege deze twee redenen werd daarom het ringen op deze locatie definitief gecanceld. Maar niet getreurd, we hadden nog een derde locatie, aan de Hoger Duinenweg in Veghel/Mariaheide. Maar eerst nodigde William en zijn vrouw ons uit om bij hem thuis in Mariaheide koffie en een boterham met gebakken ei te komen nuttigen. Dat lieten we ons geen twee keer zeggen. Toch kregen we daarna een tweede teleurstelling te verwerken. Hoewel het nest in de populieren boom aan de Hoger Duinenweg gunstig zat, werd toch besloten om het ringen 1 à 2 weken uit te stellen omdat er ook hier nauwelijks poep onder het nest werd gevonden, een teken dat de jongen nog te klein waren. Jammer, maar de natuur laat zich niet dwingen. De ouden vlogen steeds alarmerend boven de boom, zodat we besloten maar snel rechtsomkeer te maken.
Er wordt 12 dagen later alsnog geringd
Op 27 juli ging het ringen aan de Hoger Duinenweg alsnog door. Afspraak was om rond 10:00 uur te beginnen. Dezelfde klimmer, dezelfde ringer, alleen Jan van de Tillaart was er niet bij. Hij zou die dag pas rond de middag terugkomen van vakantie. Er werd iets vroeger begonnen, omdat er onweer was voorspeld op het eind van de ochtend. Het hele klim- en ringproces ging hetzelfde als de vorige keer in Erp. Professioneel en snel werd alles uitgevoerd. Alleen de boom was een stuk hoger en er moest na de wiebelige klimladder nog een meter of 5 echt geklommen worden tot een hoogte van 20.00 meter. Ook hier kwamen er weer 3 boomvalkjes naar beneden in de fietsentas van Jo. Zij waren een stuk kleiner dan die in Erp, maar wel gezond. Terwijl wij beneden druk bezig waren met het ringen en foto’s maken zag Jo hoog in de boom in de verte het onweer steeds dichter bijkomen. Nel, de vrouw van Jo, zag de bui ook hangen en activeerde ons om de 3 vogels zo snel mogelijk weer in te pakken en zij hing de tas daarna weer aan het touw. Jo was daarna ook snel beneden. Alles werd weer ingepakt en voordat we goed en wel afscheid hadden genomen brak het noodweer los en vluchtte iedereen de auto’s in. Stortregen, heftige windstoten en afgebroken takken van de bomen op de weg. Ocherm, hoe zou het boven in de boom zijn met de boomvalkjes. En daar overheen kregen ze die nacht nog voor de tweede keer een gigantisch onweer met enorme rukwinden. Gelukkig kregen we daags daarna van Jan en William een mailtje dat het goed was afgelopen met de jonge boomvalken. Ze zaten alweer olijk over de rand van het nest te gluren. Eind goed al goed.
Martien van Dooren
